Osmanlı zamanında devlet sınırları içerisinde bulunan nehirlerle ilgili bir çok proje ve fikirler üretilmiş. Bunlardan biride Kızılırmak ile ilgili hazırlanan raporlardır.
Araştırmacı yazarlar Ebul Faruk ÖNAL ve Osman DOĞAN tarafından hazırlanan Çamlıca basım-yayınevince basılan eserde 1848 yılında Kızılırmakla ilgili bir proje hazırlandığını öğreniyoruz.
Maden Müdürü Ahmet Bey´in Kızılırmak Projesi
Zamanın Kırıkkale-Keskin´e bağlı Gümüşkan madenlerinde müdürlük yapan Ahmet Bey, çıkan madenlerin sahillere ulaştırılması konusunda araştırmalarda bulunmuş. Karayolu ulaşımının zorluğunu göze alarak nehir yoluyla ilgili detaylı bir proje hazırlamış.
Sivas´tan Samsun´a kadar Kızılırmak´ı inceleyen Ahmet bey raporlar tutmuş, 112*53 ebatında Kızılırmak´ın haritasını çıkarmış.
Kızılırmak Projesinde Yahşihan
Maden müdürü Ahmet Bey, Sultan Abdulmecit zamanında 30 Eylül 1848 tarihinde hazırladığı projeyi haritası ile birlikte Ticaret Nazırlığına iletmiş.Projede Yahşihan´dan bir kaç önemli yerde bahsedilmektedir. Kırıkkale yöresinden Delice ırmağının, Çeşnigir köprüsünün ve Yahşihan´ın adı geçmektedir.
Yahşihan İstasyon noktası
Kızılırmak üzerinde kayık taşımacılığından bahsedilen raporda Yahşihan istasyon noktası olarak belirtilirken, nehir yoluyla madenlerin, tahılların, baharat ve kerestelerin taşınabileceği ayrıntıları ile anlatılmış.
Ayrıca raporda mesafe uzaklıkları hesap edilip, kayıklarla alınacak yolun uzaklığı anlatılırken Kalecik´ten Yahşihan´a 5 saat, Yahşihan´dan Çeşnigir köprüsüne 7 saatlik mesafe olduğu belirtilmiş.
Anadolu´nun önemli geçiş noktalarından biri olduğunu bildiğimiz Yahşihan bölgesiyle ilgili arşivler araştırıldıkça yeni bilgi ve belgelerin çıkacağını düşünüyoruz.